"ABŞ-ın urandan imtinası “Rosatom” üçün maliyyə fəlakətinə səbəb olacaq" - Ekspert

Mayın 1-də ABŞ Senatı Rusiya mənşəli az zənginləşdirilmiş uranın idxalına qadağa qoyulmasını nəzərdə tutan qanun layihəsini təsdiqləyib. Qanun layihəsi indi prezident Co Bayden tərəfindən imzalanmalıdır. Qadağa Rusiyada istehsal olunan az zənginləşdirilmiş urana aiddir. Bu, Rusiyada qeydiyyatdan keçmiş müəssisələrdə istehsal olunan urana da aiddir. Məhdudiyyət 2040-cı ilə qədər qüvvədə qalacaq. Bloomberg-in qeyd etdiyi kimi, Rusiya ABŞ-a zənginləşdirilmiş uranın təqribən 20%-ni verir ki, bu da Amerika nüvə stansiyaları üçün yanacaq kimi istifadə olunur və bu, onu xarici təchizatçılar arasında lider edir. Qaynarinfo xəbər verir ki, "The İnsider” Rusiya mənşəli uranın idxalına qadağa qoyulmasına dair ABŞ qanununun "Rosatom”a necə təsir edəcəyini aydınlaşdırmaq üçün mühəndis-fizik və "Radioaktiv tullantıların təhlükəsizliyi” proqramının eksperti Andrey Ojarovski ilə söhbət edib.   Ojarovskinin sözlərinə görə, qadağa nəticəsində "Rosatom” ixrac üçün daha az zənginləşdirilmiş uran istehsal edəcək ki, bu da "Rosatom” müəssisələrinin sayının azalmasına, bir sıra istehsal müəssisələrinin təyinatının dəyişdirilməsinə və işçilərin ixtisarına səbəb ola bilər. "Uran hasilatı ətraf mühiti çirkləndirən bir prosesdir və uranın zənginləşdirilməsi çox miqdarda ikinci dərəcəli radioaktiv tullantıların əmələ gəlməsinə səbəb olan son dərəcə enerji tutumlu prosesdir. Uranı 4-5% zənginləşdirsəniz, məhsul vahidinə 5-7 kq tükənmiş uran - uzun müddət saxlanmalı olan radioaktiv tullantılar əmələ gəlir. "Rosatom” dövlət korporasiyası olduğundan və onun fəaliyyəti əhəmiyyətli dərəcədə subsidiyalaşdırıldığından Rusiya dempinq vasitəsilə dünyanı və ABŞ-ı ucuz uranla doldurur. ABŞ bəzi digər ölkələr kimi nüvə enerjisindən imtina etməyi planlaşdırmır, ona görə də öz ölkəsində uranın zənginləşdirilməsi obyektləri tikməli olacaq. Belə müəssisələr enerji tutumlu və ekoloji cəhətdən dağıdıcı istehsal olduqları üçün onları məhdudlaşdırmağa çalışırdılar. Yaxud beynəlxalq şirkət "Urenco” kimi digər təchizatçılar tapmalıdırlar. Əgər ilk bir neçə ildə neft və qazdan imtina etdilərsə, indi urana əl atıblar. Bu, Rusiyadan alınan enerji resurslarından imtina ümumi tendensiyadır. Qadağa "Rosatom” üçün nə demək olacaq? İxrac üçün daha az zənginləşdirilmiş uran hasil ediləcək və bu çox barbar mədən işlərinin aparıldığı Kurqan vilayəti və Zabaykalyenin təbiəti daha az məhv olacaq. "Rosatom”un maliyyə ödəmə qabiliyyəti nöqteyi-nəzərindən bu fəlakətdir, lakin vergi ödəyicilərinin "Rosatom”un subsidiyalaşdırılmasına gedən pullarına qənaət baxımından mən heç bir problem görmürəm. Uran hasilatı ilə bağlı məsələlər zənginləşdirmə məsələlərindən bir qədər fərqlidir. Söhbət xammalın, yəni uran filizi və ya konsentratın alınmasından getmir, məsələ məhz uranın zənginləşdirilməsindədir. Bu, iki xidmətin - uranın çıxarılması və zənginləşdirilməsinin alınmasıdır.  Bəli, Rusiyanın bu bazarlarda əhəmiyyətli payı var, lakin bunlar daralan bazarlardır. Dünyada nüvə enerjisinin payı azalır və ən azı xarici xəbərlər Rosatom müəssisələrinin sayının azalmasına və bir sıra istehsal müəssisələrinin təyinatının dəyişdirilməsinə səbəb olarsa, bu, qlobal tendensiyaya uyğun olacaq. Bu, "Rosatom”u hansısa şəkildə kiçilməyə sövq edəcək. Rusiyada nüvə enerjisindən imtina ilə bağlı heç bir siyasi qərar yoxdur və yalnız xarici qüvvələr buna bir şəkildə təkan verə bilər”, - Ojarovski deyir. Yanvarda ABŞ-ın nüvə enerjisi agentliyinin rəhbəri Ketrin Haff bildirib ki, Birləşmiş Ştatlar Rusiya tədarükündən asılılıqdan qurtulmağa çalışır. Buna görə onlar atom elektrik stansiyalarının yanacağı üçün istifadə olunan az zənginləşdirilmiş uranın hasil edilməsi imkanlarını axtaracaqlar. Onun sözlərinə görə, ABŞ Yaponiya, Böyük Britaniya, Fransa və Kanada ilə birlikdə beynəlxalq təchizat zənciri yaratmaq niyyətindədir. Aprel ayında Bayden ABŞ-ın ilk 90 kiloqram zənginləşdirilmiş uranı təkbaşına istehsal etdiyini açıqlayıb.  Nizami Bağırov